“Dit is geen gewoon ruimtevaartuig. En dit is nog maar het begin.” De Europese ruimtevaartorganisatie ESA kan het geroffel op de eigen borstkas slechts met moeite onderdrukken. Nog geen maand nadat de marslander Beagle-2 roemloos verdween, spuwt de Europese satelliet Mars Express de ene na de andere verbluffende foto uit van het marsoppervlak.
Het zijn prachtige, verbluffende foto’s – de mooiste van Mars tot dusver. En: de foto’s tonen water, maakte de Europese ruimtevaartorganisatie ESA vandaag bekend. Véél water. Op de zuidpool ligt het in dikke plakken ijs op de grond. En meer richting evenaar heeft het water duidelijke sporen achtergelaten in de dode, martiaanse grond, in de vorm van modderachtige slierten rivierafzetting. De ESA mag zijn marslander Beagle dan kwijt zijn; vanuit een baan om Mars ziet de kunstmaan Mars Express het ene na het andere adembenemende detail.
Echter: de Grote Vraag of Mars ooit een planeet was zoals de aarde, staat nog open. Dat er water is op Mars, was al bekend. De vraag is alleen hoe lang dat duurde. De rivierbeddingen op Mars zijn verdacht ondiep. Het is denkbaar dat Mars altijd een dode ijsplaneet is geweest, een levenloze wereld waar het ijs slechts af en toe tot vloeibaar water werd geramd door een vulkaanuitbarsting of meteoorinslag.
De eerste de beste ontdekking van de Amerikaanse marsverkenner Spirit gaf wat dat betreft te denken. Het karretje had de metalen neus nog maar net in de grond gestoken – of het stuitte op het gesteente olivijn. En dat is een heel slecht teken: olivijn is namelijk een kurkdroog vulkaangesteente dat in de nabijheid van water vergaat.
En dat, terwijl Spirit rondreed over iets waarvan wetenschappers vermoeden dat het de bodem van een opgedroogde binnenzee is. De Gusevkrater, waar Spirit is geland, is een meteoorput in een rivierbedding. Dat zou betekenen dat de krater ooit volliep met rivierwater. Helaas is op dit moment onduidelijk of we ooit nog iets vernemen van de robotgeoloog op wieltjes. Het enige dat nog uit de Gusevkrater opstijgt, is gebrabbel van nullen en enen. Een teken dat Spirits computer op tilt is gegaan, weet de vluchtleiding op aarde.
Intussen is het wachten op de eerste, echte onthullingen gebaseerd op Europese gegevens. Mars Express is toegerust met ‘ogen’ die van alles wat ze bekijken meteen de chemische samenstelling berekenen. Zoals Omega, een camera die beeld en infraroodspectrometrie combineert tot foto’s waarop je in één oogopslag kunt zien wat waterijs is, en wat droogijs van koolstofdioxide.
Ook ziet de satelliet voor het eerst hoeveel waterdamp er uit de martiaanse atmosfeer de ruimte in lekt, en hoe de ozonlaag van Mars precies is samengesteld. Dat levert belangrijke informatie op over de manier waarop het martiaanse klimaat verandert – en hoe het er diep in de prehistorie is geweest.
De satelliet, die een tijdlang in Noordwijkerhout stond, heeft inmiddels 2 miljoen vierkante kilometer marsoppervlak bekeken – een oppervlak haast zo groot als Europa. Honderd gigabyte aan informatie ging al richting aarde. En om die superlatieven kracht bij te zetten, presenteerde ESA vandaag een kleurenfoto van het marsoppervlak van 24 meter lang en anderhalve meter breed. Met gevoel voor show liet ESA de reuzenfoto vandaag tijdens een persconferentie binnendragen door een groep tienjarige kinderen.
En een beetje trompetgeschal mag ook wel, na de roemloze ondergang van de Beagle-2. In een persbericht drukt ESA de woorden van de Duitse wetenschapsminister Edelgard Bulmahn cursief af: “Europa kan trots zijn op deze missie. Mars Express is een enorm succes voor het Europese ruimtevaartprogramma.”