Wie zijn hartkloppingen en andere lichamelijke signalen goed voelt, zal meer emotionele ups en downs hebben. Zo klinkt althans een biologische kijk op gevoelens. Onderzoekers bevestigen dit en leggen een hersengebiedje bloot dat een sleutelrol speelt.
Vlinders in de buik, het hart maakt een sprongetje, de halsslagader gaat tekeer. Sommige mensen leven in een emotionele achtbaan, en hun lichaam volgt de haarspeldbochten op de voet.
Of is het andersom? Reageert het lichaam op kansen, gevaar en spanning, en voelen sommige mensen dat sneller, waardoor zij vaker in paniek, somberbui of verliefdheid schieten? “Het idee is al zo’n honderd jaar oud, en hoewel het nog steeds ter discussie staat, is het inderdaad zo dat mensen die goed voelen wat zich in hun romp afspeelt, over het algemeen emotioneler zijn,” zegt de Londense neurowetenschapper Hugo Critchley.
“We hebben nu laten zien welk hersendeel daarvoor zorgt,” aldus Critchley. In een online voorpublicatie van het vakblad Nature Neuroscience bespreekt hij zijn onderzoek. Zeventien vrijwilligers vulden een vragenlijst in over angst en andere negatieve emoties in hun dagelijks leven. Vervolgens kropen ze in een fMRI hersenscanner, waar werd getest hoe goed ze hun eigen hartslag konden waarnemen. Ze moesten onder andere aangeven of een pieptoontje gelijk opging met hun hartslag, of daar steeds een halve seconde achteraan hobbelde.
De uitkomst was duidelijk: hoe beter proefpersonen hun eigen hartslag waarnamen, des te meer angst en negativiteit kenden ze in hun dagelijks leven. Bovendien, en daar ging het Critchley om, vertoonden de fijnbesnaarden tijdens de hartslag-test meer actie in een interessant deel van de hersenschors. Zij bleken ook nog eens een grotere versie van dit hersengebiedje te bezitten.
Uit ander onderzoek kwam al naar voren dat dit gebied, aan de voorkant van de rechter insula, zorgt dat we ons bewust worden van lichamelijke toestand. De insula zijn twee kleine hersenkwabben die, enigszins op de tweede rang, verscholen liggen onder de andere hersenkwabben.
Volgens Critchley en collega’s suggereert het onderzoek dat de lichaamsreacties, weergegeven door het brein, de gevoelens intenser maken. De resultaten passen heel mooi in de theorie dat emoties de manier zijn waarop we de toestand van het lichaam waarnemen. Ook Critchley’s onderzoek is nog niet het definitieve bewijs voor deze theorie, maar harde bewijzen zijn nu eenmaal schaars in de cognitieve neurowetenschappen. Het idee is in ieder geval dat het lichaam al reageert op subtiele signalen die voor de geest onopgemerkt blijven. Voor de scherpe waarnemers is het lichaam dus een gevoelige detector. Zij hebben eerder door of iets wel of niet in orde is, al blijft het soms, letterlijk, bij een ‘gut feeling’.
“Als dit hersengebied op de insula bij iemand beschadigd raakt, dan zou je verwachten dat hij emotioneel afgestompt raakt,” denkt Critchley. “Er zijn ook wel patiënten besproken met verminderde werking vooraan de rechter insula. Het zijn patiënten die hun emoties niet kunnen beschrijven, of ze niet ervaren. Waarschijnlijk omdat de lichamelijke reacties op de omgeving niet weergegeven worden in het brein, waardoor het bewustzijn er geen toegang toe heeft. Het gevoel verdwijnt niet helemaal, omdat er meer gebieden zijn die de lichamelijke toestand weergeven. Maar in plaats van rijk en intens zal het gevoel eenvoudig en slecht omschreven zijn.