Best leuk natuurlijk, die foto’s van het doodse, rode marsoppervlak – maar de grootste astronomische sensatie van het moment ligt tweeduizend lichtjaar verderop, in het zuidelijke sterrenbeeld Puppis. Astronomen turen zich al een maand de tranen in de ogen op een nog nooit waargenomen natuurverschijnsel: twee om elkaar heen draaiende, stervende pulsars. Het fenomeen staat op het punt een vrachtwagenlading baanbrekende wetenschap af te scheiden.
Over gebrek aan aandacht heeft hij niet te klagen, het nieuw ontdekte stersysteem. Vorige maand nog stond hij prominent in het blad Nature, nu weer pakt Science volop met hem uit. “Verbluffend en adembenemend”, noemt dat blad het systeem. Niet slecht voor een obscuur lichtpuntje dat niet eens een naam heeft, maar door het leven gaat onder zijn catalogusaanduiding, PSR J0737-3039A.
Achter het lichtpuntje gaat een van de meest verpletterende natuurverschijnselen schuil die de mens ooit zag. Twee superdichte, in elkaar geperste neutronensterren tollen er om elkaar heen – een combinatie die tot dusver slechts zesmaal werd waargenomen. En dat is niet het enige: de neutronensterren in kwestie blijken beide de gedaante te hebben van een pulsar, een neutronenster die als een draaiende vuurtoren aan twee kanten een intense bundel radiostraling het heelal in zwiept. PSR J0737-3039A is de eerste dubbelpulsar ooit waargenomen.
Het geweld van het systeem gaat het alledaagse voorstellingsvermogen te boven. Zoals alle neutronensterren zijn de pulsars zo klein als een forse komeet, maar supercompact: een theelepeltje neutronenster zou op aarde ongeveer een miljard ton wegen. En hoewel de twee pulsars twee keer zo ver van elkaar af staan als de aarde verwijderd is van de maan, tollen ze in 2,4 uur tijd om elkaar.
Daarbij slaan ze elkaar onophoudelijk om de oren met hun superintense stralingsbundels. Pulsar nummer één draait 43 keer per seconde, de tweede pulsar draait veel langzamer om zijn as, en doet over een omwenteling 2,8 seconde. Door ongelooflijk toeval staan de pulsars zó dat hun bundels precies richting aarde schijnen. Astronomen verwachten dan ook veel van de vondst. De stralingsbundel van de snelle pulsar doorklieft bijvoorbeeld het magneetveld van de langzame, en dat kan waardevolle informatie opleveren over hoe pulsars magnetisch gezien in elkaar steken. Nog altijd is het een raadsel waarom pulsars eigenlijk stralingsbundels afschieten.
Nog opwindender zijn de consequenties voor het onderzoek naar zwaartekrachtgolven. Want het leidt nauwelijks twijfel: twee zulke massieve objecten die met zoveel geweld om elkaar heen draaien, die gaan op een goed moment rimpelingen trekken in het weefsel van de ruimtetijd zelf. Extreem gevoelige detectoren op aarde zullen dan opmerken dat onze planeet plotseling een minieme fractie wordt ingedeukt en uitgerekt, als de zwaartekrachtgolven ons passeren. Al jaren zoekt de wetenschap zich suf naar dat bizarre verschijnsel. Het zou de meest spectaculaire bevestiging zijn van Einsteins relativiteitstheorie sinds tijden.
Dubbelpulsar PSR J0737-3039A zal die bevestiging zelf overigens niet geven. De beide pulsars naderen elkaar tergend langzaam, met zeven millimeter per dag. Pas over 85 miljoen jaar zullen ze botsen. Maar PSR J0737-3039A maakt het wél aannemelijk dat de mensheid heel binnenkort een andere zwaartekrachtgolf kan verwachten. De nieuwe dubbelpulsar geeft namelijk zo weinig radiostraling af, dat het heel aannemelijk is dat de astronomie veel dubbele neutronensterren over het hoofd ziet.
Tot dusver ging iedereen er van uit dat een superbotsing tussen neutronensterren plus bijbehorende boeggolf in de ruimtetijd, slechts eens in de tien jaar op ons afkomt. De nieuwe schatting komt uit op een schokgolf per één á twee jaar. Voor zwaartekrachtgolf-observatoria als het Laser Interferometer Gravitational Wave Laboratory (LIGO) in de VS is het dus gewoon een kwestie van wachten tot er een monster van Einstein langsraast.
Vast staat dat ook PSR J0737-3039A uiteindelijk de weg van alle vlees zal volgen. In hun laatste minuten zullen de beide pulsars nog maar een paar honderd kilometer van elkaar af staan, en met de ontzagwekkende snelheid van dertig keer per seconde om elkaar heen tollen. Daarbij komt een sterke zwaartekrachtgolf vrij, die toeneemt in frequentie als de pulsars sneller en sneller gaan. Daarna volgt een verpletterende explosie – en wordt het voorgoed donker. De twee pulsars zullen naar alle waarschijnlijkheid versmelten en instorten tot een massief, allesverzwelgend zwart gat.