Als XTC niet in de jaren tachtig verboden was verklaard, was het met de ‘feestdrug’ ongetwijfeld heel anders gelopen. Ooit was XTC bedoeld als vermageringspil. En in de jaren zeventig ontdekte een aantal experimenteel ingestelde psychotherapeuten een andere interessante toepassing: MDMA, de werkzame stof van XTC, bleek in zichzelf gekeerde cliënten bij psychotherapie loslippiger te maken.
Vanaf januari hopen onderzoekers van de Amerikaanse Universiteit van Carolina aan de weet te komen of dat écht zo is. De onderzoekers hebben ethische toestemming gekregen om in een proef met twintig patiënten te bestuderen of XTC getraumatiseerde mensen aan het praten kan krijgen over hun akelige ervaringen. De proefpersonen krijgen zeventien therapiesessies, en voorafgaand aan twee daarvan krijgen ze een pilletje: MDMA, of een placebomiddel.
De onderzoekers denken dat ze de hand kunnen leggen op een effect dat iedere XTC-gebruiker kent: dat men van de drug in een harmonieuze, spraakzame bui raakt. Die werking van de liefdesdrug wordt opgewekt doordat MDMA grote hoeveelheden van de ‘plezierstof’ serotonine losmaakt in het brein. De gebruiker voelt zich prettig, vredig en verbonden met de mensen om hem heen.
Er is eigenlijk maar één probleem: het onderzoek is afschuwelijk omstreden. Onderzoeker Rick Doblin en collega’s van de ‘Multidisciplinaire Associatie voor Studies naar Psychedelica’ proberen al zeker drie jaar toestemming te krijgen voor hun veldproef, en dat komt niet alleen omdat XTC bij wet verboden is. Volgens critici is XTC schadelijk: het middel zou de serotoninehuishouding beschadigen, en onder meer leiden tot permanent geheugenverlies.
Maar het laatste woord daarover is niet gezegd. Eerder dit jaar moesten onderzoekers van de Amerikaanse John Hopkins Medical School publiekelijk toegeven dat hun veel aangehaalde studie waaruit zou blijken dat XTC hersenschade veroorzaakt, niet deugde. Voor de zekerheid hebben Doblin en collega’s voor het nieuwe onderzoek wel een aantal voorzorgsmaatregelen genomen. Zo worden patiënten met hartproblemen en zelfmoordneigingen geweerd.
Doblin ziet een toekomst voor zich waarbij XTC een heel normaal geneesmiddel wordt – net als marihuana, dat sinds kort in Nederland verkrijgbaar is op recept. “MDMA heeft de dramatische werking dat het mensen helpt hun diepere emoties te tonen, en emotioneel beladen onderwerpen uit hun verleden onder ogen te zien,” aldus Doblin in de Britse krant The Guardian. Ook zou de drug ‘catharsis’ opwekken: het plotseling emotioneel ‘leeglopen’ van de patiënt.
Het is niet voor het eerst dat medici een heilzaam effect van XTC napluizen. Zo bestaat er sporadisch bewijs dat de feestdrug de symptomen van de ziekte van Parkinson vermindert. Vorig jaar dienden Britse artsen XTC toe aan zes zijde-aapjes met Parkinson. Alle aapjes hadden daarna minder last van ongecontroleerde bewegingen. Het is nog volstrekt onduidelijk waarom het effect optreedt.
XTC is na marihuana, cocaïne en heroïne de zoveelste drug die wordt getoetst op zijn merites als medicijn. Beroemd en berucht zijn de experimenten met LSD op getraumatiseerde patiënten, in Nederland tussen 1963 en 1987 uitgevoerd door de Oegstgeestse psychiater Jan Bastiaans.
Bastiaans hoopte dat het tripmiddel de weerstand van zijn patiënten om over traumatische gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog te praten, zou breken. Ook LSD verstoort de serotonine-huishouding in het brein. De resultaten van het onderzoek waren echter twijfelachtig.
Het Nederlandse LSD-onderzoek ging aan zijn eigen beladenheid ten onder, nadat Bastiaans betrokken was geraakt bij de dood van een patiënte die hij had behandeld met het Afrikaanse tripmiddel ‘ibogaïne’. Het Medisch Tuchtcollege stelde een onderzoek in, bracht aan het licht dat Bastiaans van slechts 24 van zijn ruim tweehonderd patiënten een volledig dossier had bijgehouden, en zette de psychiater zo onder druk dat hij het LSD-onderzoek staakte en met pensioen ging.